İçerik Haritası
Avrupa’nın altında yatan sır perdesi aralandı: Kayıp kıta Büyük Adria keşfedildi!
Yüzlerce milyon yıl boyunca Güney Avrupa topraklarının derinliklerinde gizlenen devasa bir sır perdesi nihayet aralandı. Utrecht Üniversitesi’nden bilim insanları, gerçekleştirdikleri çığır açıcı bir çalışmayla, yaklaşık 140 milyon yıl evvel yer altına gömülmüş “Büyük Adria” (Greater Adria) ismi verilen kayıp bir kıtanın izlerini buldu.
Gondwana Research mecmuasında yayımlanan bu dikkat cazip keşif, Avrupa kıtasının jeolojik evrimine dair bildiklerimizi zenginleştiriyor ve bölgenin heybetli sıradağlarının nasıl oluştuğuna dair yeni ipuçları sunuyor.
Bir vakitler bugünkü Grönland adası kadar büyük olduğu iddia edilen Büyük Adria, uzun jeolojik süreçler sonucunda Güney Avrupa’nın kabuğunun altına hakikat yavaşça battı. Lakin büsbütün kaybolmadı; kalıntıları, günümüzde Akdeniz havzasının altındaki karmaşık jeolojik yapıyı şekillendirmeye devam ediyor. Bu bulgu, Dünya’nın yüzeyini oluşturan tektonik plakaların altında, derinlerde yaşanan süreçlere dair eşsiz bir pencere açıyor.
Büyük Adria’nın hikayesi
Bu sırlarla dolu kayıp kıtanın öyküsü, Dünya’nın değişik göründüğü, yaklaşık 240 milyon yıl öncesine dayanıyor. O periyotta bu kara modülü, Gondwana ismi verilen devasa bir üstün kıtanın kuzey sonlarında yer alıyordu. Milyonlarca yıl içinde üstün kıta parçalanmaya başladıkça, Büyük Adria da bugünkü Kuzey Afrika’nın bulunduğu ana kara kesiminden ayrılarak bağımsız bir seyahate çıktı. Yaklaşık 200 milyon yıl evvel büsbütün hür kalan bu kayıp kıta, kuzeye gerçek hareket ederek günümüzdeki Güney Avrupa ve Orta Doğu coğrafyasına denk gelen geniş bir alana yayıldı.
Ancak Büyük Adria’nın macerası burada bitmedi. Kuzeye yanlışsız ilerleyişi sırasında, daha sağlam olan Avrupa ana karasıyla çarpıştı. Bu çarpışma milyonlarca yıl sürdü ve yavaş lakin istikrarlı bir biçimde Büyük Adria’nın büyük bir kısmının Avrupa’nın altına gerçek batmasına neden oldu. Douwe van Hinsbergen liderliğindeki araştırma grubu, gelişmiş modelleme yazılımları ve ayrıntılı tektonik tahliller kullanarak bu karmaşık hareketleri santim santim takip etti ve Büyük Adria’nın Dünya’nın mantosuna yanlışsız nasıl “daldığını” inceledi.
1.500 kilometre derine kadar inebiliyor
Akdeniz bölgesi, tektonik plakaların karmaşık etkileşimleri nedeniyle jeologlar için her vakit büyük bir bilmece olmuştur. Plakaların birbirine sürtünmesi, bükülmesi ve parçalanması, bölgenin jeolojik yapısını epey girift hale getirir. Buna karşın Utrecht Üniversitesi takımı, sismik dalgaları kullanarak Büyük Adria’nın yer altındaki durumunu muvaffakiyetle haritalandırdı. Tahliller, kıtanın birtakım kısımlarının mantonun çok derinlerine (1.500 kilometreye kadar) indiğini, öbür, daha dirençli kısımlarının ise yüzeye yakın kalarak Alpler, Apeninler ve Balkanlar’daki dağ sıralarının (Yunanistan ve Türkiye dahil) oluşumuna katkıda bulunduğunu gösterdi.
Bu keşif yalnızca kayıp bir kara kesimini bulmakla kalmıyor, tıpkı vakitte kıtaların tektonik süreçler sonucunda nasıl battığını ve bu batma hareketlerinin yeryüzündeki dağ sıralarını nasıl inşa ettiğini anlamamız için eşsiz bir laboratuvar sunuyor. Büyük Adria’nın kalıntıları, bilim beşerlerine bu derin yer altı dinamikleri hakkında değer biçilmez datalar sağlıyor. Ayrıyeten, bu tıp jeolojik hareketlerin daha güzel anlaşılması, Akdeniz bölgesinde sıkça yaşanan sarsıntılar ve volkanik aktiviteler üzere doğal olayların gelecekte daha gerçek varsayım edilmesine yardımcı olabilir.
Büyük Adria’nın kıssası, gezegenimizin yüzeyinin altında yatan, hayranlık uyandıran ve bazen de yıkıcı olabilen gücü bir sefer daha gözler önüne seriyor.
Chip Alıntıdır…
